Jenot należy do rodziny psowatych i pod- rodziny (psy). W zależności od regionu nosi nazwy zwyczajowe: junat, kunopies, lis japoński, a w języku kuśnierzy – szop Ussuryjski. Choć ojczyzną jenotów jest północno-wschodnia Azja, to obecnie występują na obszarze prawie całej Polski. Ten sympatycznie wyglądający ssak, obcy naszej faunie, może niestety stanowić zagrożenie dla równowagi biologicznej ekosystemów. Jest zwierzęciem łownym i nie posiada okresu ochronnego. Poluje nocą – głównie na gryzonie, ale nie pogardzi jajami ptaków, ślimakami, płazami czy nawet pokarmem roślinnym. Jest zagrożeniem dla ptaków błotno-wodnych, głuszców i cietrzewi. Do Europy jenoty zostały sprowadzone jako zwierzę futerkowe. Początkowo hodowane w Związku Radzieckim, następnie zostały sprowadzone na Łotwę, skąd przedostały się na tereny europejskie, łącznie ze Skandynawią.
Pierwotną ojczyzną jenota była Azja wschodnia – m.in. Chiny, Wietnam, Korea, Japonia. Stamtąd rozprzestrzenił się na dalsze tereny Azji. W latach 30. ubiegłego wieku radzieccy myśliwi przywieźli go do Europy. Wypuszczono wtedy na tereny byłych republik Związku Radzieckiego – Białorusi i Ukrainy, około 9 tysięcy osobników. W 1935 roku jenoty przedostały się do Finlandii.
Do Polski zwierzęta przywędrowały z terenów dzisiejszej Litwy, Białorusi i Ukrainy (pierwsze osobniki zaobserwowano w roku 1955 w Puszczy Białowieskiej). Monitoring przeprowadzony na początku lat 70. ubiegłego stulecia wykazał, że występował najliczniej na Pojezierzu Pomorskim, Mazurskim, Nizinie Mazowieckiej, Podlasiu, Wyżynie Małopolskiej, Wyżynie Lubelskiej, Nizinie Sandomierskiej oraz w Beskidzie Wschodnim. Sporadycznie pojawiał się na terenie Niziny Wielkopolskiej i Śląskiej. Obecnie jenot występuje w prawie całej Polsce – głównie w lasach położonych nad jeziorami i rzekami. Informacje o wzroście liczebności jenota, sprawiły, że w 2001 roku trafił on na listę zwierząt łownych. W przypadku tego zwierzęcia nie obowiązuje okres ochronny, można na nie polować przez cały rok.
Wykazano, że osobniki pokonywały w ciągu roku odległości wynoszące od 135 do 500 kilometrów. Jego obecność zaobserwowano w północnej, środkowej i południowej Europie. Z tego powodu zasługuje na miano jednego z najbardziej ekspansywnych zwierząt naszych czasów.
Jak wygląda jenot? Jest to ssak średniej wielkości – z wyglądu przypomina niewielkiego psa lub szopa pracza. Tułów ma długi, a kończyny krótkie. Ogon stosunkowo krótki, gruby i puszysty. Głowa mała, o krótkim spiczastym pysku i krótkich zaokrąglonych uszach.
Po bokach głowy, na policzkach, wyrastają mu długie włosy, tworzące charakterystyczne żółtawe „bokobrody”. Ubarwienie futra jest zmienne, najczęściej płowo-bure lub brunatno-szare z czarnym nalotem. Na pysku ma czarną plamę, która obejmuje oczy, policzki i bokobrody, tworząc charakterystyczną maskę. Ma długą, gęstą i puszystą sierść. Cechą bardzo charakterystyczną jest znamię w kształcie „krzyża” utworzone z czarnych włosów na grzbiecie, łopatkach i ogonie. Umaszczenie zimowe jest ciemniejsze od letniego.
Po ciąży, która trwa przeciętnie 70 dni, samica rodzi zwykle 7-9 młodych. W momencie przyjścia na świat młode są ślepe, ale porośnięte futerkiem. Samica karmi je przez 2 miesiące. Młode usamodzielniają się w wieku 4-5 miesięcy, a dojrzałość płciową osiągają w wieku 9-11 miesięcy. Odchowane oddalają się od miejsc ojczystych. Średni zasięg wędrówek nie przekracza zazwyczaj 20 km, choć zdarzają się wędrówki na odległość ponad 150 km. Na wolności dożywają do ok. 8 lat, jednak średni wiek osobników w populacji nie przekracza zazwyczaj lat 3.
Na schronienie wykorzystują nisko położone dziuple lub lisie i borsucze nory. Wykorzystują również spróchniałe pnie rosnących lub zwalonych drzew, wykroty, dziury pomiędzy korzeniami drzew lub gęste zarośla krzewów czy trzciny.
Jenoty prowadzą nocny tryb życia, jednak w okresie wychowu młodych są aktywne również w ciągu dnia. W czasie mroźnych zim zmniejszają aktywność, czasami zapadają w stan odrętwienia, który może trwać nawet kilka tygodni. Gdy temperatura na zewnątrz się podnosi, wychodzą z nor w poszukiwaniu pokarmu. Są wszystkożerne – jedzą głównie padlinę, drobne ssaki, ptaki i ptasie jaja, ryby (potrafią pływać a nawet nurkować) płazy, owady oraz owoce i nasiona.
W okresie zimowym, kiedy dostępność różnych źródeł pokarmu jest ograniczona, odżywiają się przede wszystkim padliną. Wpływ jenota na rodzimą faunę jest słabo zbadany. Jednak wiemy, że populacje jenotów wyrządzają szkody w koloniach lęgowych ptaków wodnych i wodno-błotnych, mogą również być czynnikiem ograniczającym populacje kuraków leśnych oraz stanowić zagrożenie dla lokalnych populacji płazów. Jako gatunek wszystkożerny, jenot może konkurować z rodzimymi gatunkami drapieżników średniej wielkości, szczególnie z lisem i borsukiem. W niektórych rejonach może obniżać dostępność padliny, która na przełomie zimy i wiosny stanowi ważne źródło pokarmu innych drapieżników.
Lokalnie, np. na terenach chronionych i w ostojach ptaków, często poluje się na jenoty, a także odławia się je w pułapki klatkowe. Jednak – ze względu na ich skryty tryb życia, dużą liczebność – ograniczanie populacji jenotów w praktyce jest mało efektywne. Od 2001 roku jenot figuruje na polskiej liście zwierząt łownych. Głównymi przyczynami naturalnej śmiertelności jenotów jest drapieżnictwo ze strony wilków i wałęsających się psów oraz choroby zakaźne - głównie wścieklizna i świerzb. Specjaliści sądzą, że to nie koniec wędrówki jenota i będzie on zasiedlał kolejne kraje. Problemem jest ich szybkie i niekontrolowane rozmnażanie się i brak naturalnych wrogów. Jednak trzeba pamiętać, że rozprzestrzenianie się zwierząt na obcych dla nich obszarach jest wynikiem działalności człowieka. Trafiają one do środowiska przez niefrasobliwość hodowców, którzy w momencie, kiedy nie radzą sobie ze swoimi podopiecznymi, po prostu wypuszczają je „na wolność”.
Gr. V. M. I.