Witam Wszystkich serdecznie. Nawiązując do zbliżających się świąt Wielkiej Nocy chcę dziś Wam przedstawić kilka informacji dotyczących historycznych źródeł ich powstania.
Czym właściwie jest Wielkanoc? Pochodzenie tego święta i jego geneza nie są jednoznaczne. Jednak wszelkie wiosenne obrządki, pomimo swojej różnorodności, mają ze sobą ważną cechę wspólną – są pożegnaniem zimy i przywitaniem wiosny, symbolizującej życie, płodność i coroczną zmianę na lepsze.
- Już w czasach antycznych świętowano i celebrowano rozpoczęcie wiosny. Tańcząc i śpiewając – a niekiedy także składając ofiary – witano wiosnę z nadzieją na bogate plony.
- Według tradycji sakralnych, Wielkanoc wywodzi się z Judaizmu. W kulturze żydowskiej świętowano wiosną Paschę, czyli zgodnie ze starotestamentowym przekazem – wyjście Izraelitów z Egiptu i koniec niewoli.
- W zachodnim kręgu cywilizacyjnym dominuje jednak wizja Świąt Wielkiej Nocy zgodna z tradycją chrześcijańską. Kościół Katolicki obchodzi w ten sposób zmartwychwstanie Jezusa Chrystusa. Zwyczaje związane z tym świętem wywodzą się z samej Biblii. Do dziś wyznacza ona podstawy naszej wiosennej tradycji – nie tylko w Polsce, ale także w wielu innych miejscach na świecie.
Zwyczaje wielkanocne – istotne terminy
- Środa popielcowa – to czas pokuty i przygotowania do świąt. Posypuje się wtedy głowy popiołem, aby przypomnieć sobie, że wszyscy jesteśmy tu tylko na chwilę.
- Niedziela Palmowa – upamiętnia wjazd Jezusa do Jerozolimy. Uplecionymi i poświęconymi palemkami delikatnie biczowano się wzajemnie po mszy. Tradycyjnie palmy robiono z tych roślin, które rosną nad rzeką, gdyż te rośliny odradzały się po zimie najszybciej. Była to m.in. wierzba i trawy oraz trzciny nadrzeczne. Miało to przypomnieć o zbliżających się wielkimi krokami świętach i przynieść szczęście. Palmy zatknięte w domu, miały chronić domowników przed złymi mocami, chorobami i nieszczęściem.
- Wielki Czwartek – do dziś w Kościele praktykuje się w ten dzień obrzęd obmywania stóp dwunastu mężczyznom – na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy. Z nieco dziś już zapomnianych tradycji jest zabawa chłopców polegająca na hałasowaniu kołatkami w celu przepędzenia Wielkiego Postu.
- Wielki Piątek – to dzień wyciszenia. W Kościele jest to dzień bez Mszy Świętej. Mimo to wierni gromadzą się by modlić się razem w ważnych dla siebie intencjach. W niemal każdym polskim kościele jest nocne czuwanie przy grobie Jezusa, którego pilnują strażnicy. W przeszłości obchody Wielkiego Piątku były bardzo widowiskowe. Pojawiały się procesje grzeszników odzianych w worki żałobne, którzy kładli się krzyżem na ziemi i przepraszali za swoje czyny.
- Wielka Sobota – to Wigilia Wielkanocy. Podczas nabożeństwa w tym dniu święci się ogień, wodę i ciernie. Ogień symbolicznie spala to, co stare, woda daje życie. Dawniej wodą spryskiwano dom, by rok był spokojny. Podsycano ogień i wrzucano do niego leszczyny. Popiół z takiego paleniska rozrzucano po polach w dniu pierwszej orki, co miało zapewnić dostatnie plony. Dziś ogień pełni zupełnie inną rolę – służy do odpalenia paschału, czyli wielkiej świecy, która pali się aż do końca świąt Wielkanocnych.
Sobota to również dzień święcenia pokarmów, czyli jednej z najważniejszych tradycji w polskim obrządku liturgicznym. Zgodnie z obyczajem święconka powinna zostać przygotowana już w Wielki Piątek. - Wielka Niedziela – jest świętem Zmartwychwstania Pańskiego – czyli wg tradycji chrześcijańskiej – zwycięstwem Chrystusa nad grzechem i śmiercią. W polskim zwyczaju, tego dnia cała rodzina zasiada do uroczystego śniadania wielkanocnego, które rozpoczyna się składaniem życzeń i dzieleniem się święconką. Następnie podawane są tradycyjne potrawy takie jak jajka, wędliny, wielkanocne baby i mazurki. Stoły zdobione są bukietami z bazi i pierwszych wiosennych kwiatów.
- Poniedziałek Wielkanocny – kojarzy się przede wszystkim z polewaniem wodą innych osób, stąd nazywany jest również „lanym poniedziałkiem”. Słowiańskie święto śmigus-dyngus nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia.
Zgodnie z chrześcijańską tradycją, Jezus został ukrzyżowany właśnie w okresie żydowskiego święta Paschy. Dlatego też w tym terminie obchodzimy jego zmartwychwstanie. Jest to święto zależne od faz księżyca i przypada zawsze tydzień po pierwszej wiosennej pełni. Z tego właśnie względu Święta Wielkiej Nocy obchodzone są najwcześniej 22 marca, a najpóźniej 25 kwietnia. Cały okres wielkanocny trwa 50 dni, a kończy się on tzw. dniem pięćdziesiątnicy.
Na koniec dzisiejszego spotkania pragnę złożyć Wam serdeczne życzenia zdrowych, spokojnych Świąt Wielkiej Nocy.
Gr. V. M. I.